Ο Δήμος Αγίου Βασιλείου, αποτελεί συνένωση των καποδιστριακών Δήμων Λάμπης και Φοίνικα (που πλέον ονομάζονται Δημοτικές Ενότητες) και καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του Ν. Ρεθύμνου, στο κέντρο της νήσου Κρήτης. Ο Νομός Ρεθύμνου με τους Νομούς Ηρακλείου, Λασιθίου και Χανίων αποτελούν την Περιφέρεια της Κρήτης.
Ο Δήμος αποτελείται πλέον από 26 Τοπικές Κοινότητες ή 52 οικισμούς συνορεύει με τους Δήμους Αμαρίου, Ρεθύμνου, Φαιστού και Σφακίων ενώ βρέχεται σε όλη την νότια του πλευρά από το Λιβυκό Πέλαγος.
Η Δημοτική Ενότητα Λάμπης διαπερνάται από τον κάθετο επαρχιακό οδικό άξονα που συνδέει τον βόριο αναπτυξιακό οδικό άξονα της Περιφέρειας με τα νότια παράλια της. Βρίσκεται στο κέντρο του νέου προτεινόμενου αναπτυξιακού οδικού άξονα στα νότια παράλια της Περιφέρειας.
Οδικώς η πρωτεύουσα του Δήμου, το Σπήλι, απέχει 25 χλμ. από το Νομαρχιακό Κέντρο το Ρέθυμνο, και 113 χλμ. από το αντίστοιχο Περιφερειακό, το Ηράκλειο.
Το ανάγλυφο της Δ.Ε. Λάμπης χαρακτηρίζεται ως ορεινό καθώς μεγάλη έκτασή του καταλαμβάνουν κύρια οι ορεινοί όγκοι του Κέδρου και Ασιδέρωτα, ενώ της Δ.Ε. Φοίνικα παραθαλάσσιο και ημιορεινό (ορεινοί όγκοι Κουρούπας και Κρυονερίτη), καθώς βρέχεται σε όλη την νότια του πλευρά από το Λιβυκό Πέλαγος.
Οι δύο ορεινοί όγκοι της Δ.Ε. Λάμπης έχουν κατεύθυνση, από νοτιο-ανατολικά προς βόριο-δυτικά. Η κορυφογραμμή του ορεινού όγκου του Κέδρου ταυτίζεται περίπου με τα βόριο-ανατολικά, διοικητικά όρια των Δ. Δ. Ορνέ, Κεντροχωρίου και Κρύας Βρύσης, με μέγιστο υψόμετρο 1.635 μ., στα βορειοανατολικά όρια του Δ. Δ. Κεντροχωρίου. Ο όγκος του Ασιδέρωτα, εκτίνεται νότιο-δυτικά των οικισμών Ακούμια, Βρύσες, Άδρακτος και Ακτούντα, με μέγιστο υψόμετρο τα 1.077 μ., στη θέση «Ανάληψη».
Η υψομετρική ζώνη 0-200μ (πεδινή ζώνη) καταλαμβάνει το 19,9% του συνόλου της έκτασης της Δ.Ε. Λάμπης, η υψομετρική ζώνη των 200-600μ (ημιορεινή ζώνη) το μεγαλύτερο τμήμα με 54,3%, ενώ σημαντικό τμήμα του Δήμου, το 25,9% της έκτασης του, έχει υψόμετρο από 600μ και άνω (ορεινή ζώνη).
Στα δυτικά της Δ.Ε. Φοίνικα συναντάμε τους πρόποδες των Λευκών Ορέων με τους ορεινούς όγκους της περιοχής Ασφέντου Καλλικράτης που εντός των ορίων του Δήμου εκφράζονται με την κορυφή «Κρυονερίτης». Η οροσειρά συνεχίζει ανατολικά προς το όρος Κέδρος και τους πρόποδες του «Ψηλορείτη». Μεταξύ του Κρυονερίτη και του Κέδρος έχουμε από δυτικά προς ανατολικά τον Κοτσυφό ποταμό με το ομώνυμο φαράγγι, στην συνέχεια το όρος Κουρούπα και τον Κουρταλιώτη ποταμό με το ομώνυμο φαράγγι που αποτελούν και τα ανατολικά όρια της Δ.Ε. Αυτή η ορεινή διάταξη αφήνει προς τα νότια και δυτικά τις εκτάσεις του Άνω και Κάτω Ροδακίνου και προς τα ανατολικά τον κάμπο του Πλακιά που εκτείνεται σχεδόν μέχρι την Μονή Πρέβελη.
Τον χαρακτήρα των πεδινών εκτάσεων του Δήμου Αγίου Βασιλείου τον δίνουν οι καλλιεργούμενες περιοχές, δηλαδή οι αμιγώς αγροτικές, οι δενδροκομικές και οι μικτές καλλιέργειες, που όπως φαίνεται και από τον χάρτη των χρήσεων γης, αποτελούν το 45,3% του συνόλου της επιφάνειας του Δήμου και βρίσκονται συγκεντρωμένες στις Τοπικές Κοινότητες Ακουμίων, Μελάμπων και Σακτουρίων. Επίσης, υπάρχει ο κάμπος που ξεκινάει από την Καλή Συκιά στα δυτικά και εκτείνεται μέχρι τα ανατολικά όρια της ενότητας στους οικισμούς Παλέ και Κοξαρέ, ο κάμπος αυτός βρίσκεται σε υψόμετρο 300 με 400 μέτρα και είναι προστατευμένος τόσο από τα βόρεια όσο και από τα νότια. Πάνω στους ορεινούς όγκους συναντάμε θέσεις με μικρές επίπεδες εκτάσεις που καλλιεργούνται.
Το συνολικό μήκος της ακτής της Δ.Ε. Λάμπης είναι 30 χλμ., ενώ η ακτογραμμή της Δ.Ε. Φοίνικα εκτείνεται σε μήκος 25 χλμ. περίπου με νότιο προσανατολισμό. Στο ανατολικότερο άκρο της Δ.Ε. Λάμπης είναι και ο μοναδικός οικισμός, σε αμφιθεατρική διάταξη, τουριστικού – παραθεριστικού χαρακτήρα της Δ.Ε., η Αγ. Γαλήνη, ο πολυπληθέστερος σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ. Σε όλο το υπόλοιπο μήκος της ακτής έχουν αναπτυχθεί, τέσσερα νέα (το ΄91 απογράφονται από την ΕΣΥΕ ως οικισμοί) οικιστικά σύνολα παραθεριστικού χαρακτήρα. Η οδική σύνδεση τους με την ενδοχώρα του Δήμου γίνεται από ασφαλτοστρωμένους δρόμους κάθετους προς την ακτή και μέχρι τον επαρχιακό οδικό άξονα.
Η έκταση του Δήμου Αγίου Βασιλείου είναι 220.154,30στρέματα, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011, ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου ανέρχεται σε 7.440 άτομα.
